UOT 338:620.9 (479.24)

Hacızadə Elşən Mahmud oğlu

İqtisad elmləri doktoru, professor

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti “Enerji iqtisadiyyatı mərkəzi”nin rəhbəri.

elshan@hajizada.com

ORCID ID 0000-0001-5447-9676

 Müasir dünya iqtisadiyyatının inkişafını enerji resursları olmadan tәsәvvür etmәk çәtindir. Qloballaşan dünyada baş verən meyllər göstərir ki, enerjiyə olan tələbat aratan templərlə davam edəcək və o, yaxın iki onillik ərzində təxminən daha 25-30% yüksələcəkdir. Bununla belə, dünya yenə də əlverişli neft tələbində qalacaq, qazdan istifadə isə daha geniş miqyaslı olacaqdır. Bütün bunlara baxmayaraq, enerji effektivliyi enerji təhlükəsizliyinin daha geniş spektrdə başlıca seqmentinə, qlobal və milli enerji strategiyalarının mühüm prioritetinə çevrilməkdədir [4, 9, 12-14].

Azərbaycan Respublikası da enerji resurslarının bol olduğu ölkələr sırasındadır. Sənayeləşmənin başlanğıcından indiki yeni sənaye inqilabına kimi onun mövcud neft-qaz ehtiyatları iqtisadiyyatın və xalqın əsas qaynaq mənbəyi olaraq çıxış etmişdir. İki əsrin qovşağında Azәrbaycan xalqının ümummilli lideri Heydәr Əliyevin әsasını qoyduğu vә “Əsrin müqavilәsi” ilә reallaşan neft strategiyası həmin resursların milli mənafələrə uyğun istifadəsini təmin etmişdir. Bu gün bu stimullaşdırıcı xətt Prezident İlham Əliyevin yaradıcı әzmi, әmәli fәaliyyәti ilə yeni pilləyə qalxaraq uğurla davam etdirilir.

Müasir qlobal çağırışlar islahatların növbəti mərhələsində milli enerji sektorunda da inkişafın yeni hədəflərinin formalaşdırılmasını labüd etmiş, neft-qaz sәrvәtlәrinin insan kapitalına çevrilmәsi prosesi daha da vüsәtlәnmişdir. Digər tərəfdən ölkənin ali baş komandanı, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə müzəffər Azərbaycan ordusunun Dağlıq Qarabağı və ətraf rayonları işğaldan azad etməsi ilə enerji sektorunda da yeni tələb və vəzifələrin qoyuluşunun zərurəti yaranmışdır. Bununla bağlı cənab Prezident azad edilmiş əraziləri yaşıl enerji zonası kimi görmək istədiyini bildirmişdir. Hazırda ölkədə bu istiqamətdə müxtəlif layihələr, proqram və konsepsiyalar hazırlanmaqdadır. Ölkə başçısının “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”in təsdiq edilməsi haqqında” Sərəncamı ilə dayanıqlı, artan rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyat, dinamik, inklüziv və sosial ədalətə əsaslanan cəmiyyət, rəqabətli insan kapitalı, müasir innovasiyalar məkanı, işğaldan azad olunmuş ərazilərə böyük qayıdış, təmiz ətraf mühit və “yaşıl artım” ölkəsi kimi inkişaf prioritetləri təsbit olunmuşdur. Vurğulanmalıdır ki, bu prioritetlər BMT-nin “Dünyamızın transformasiyası: 2030-cu ilədək dayanıqlı inkişaf sahəsində Gündəlik”dən irəli gələn öhdəliklərin icrası istiqamətində də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir [11]. Onların hər biri ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafına zəmin yaradacaq amillərdəndir. Bütün bu prioritetlər hamılıqla bu və ya digər cəhətdən enerji sektoru ilə bağlılıqları da əhatə edir. Bundan irəli gələrək, məqalədə ötən il enerji sektorunda görülmüş və yaxın prespektivdə planlaşdırılan və həmin prioritetlər zəminində nəzərdə tutulması hədəflənəcək işlərin elmi aspektdə də təhlil və qiymətləndirilməsi tədqiqat obyektinə çevrilmişdir.

Ədəbiyyat siyahısı:

1.Hacızadə E.M. Energetik kompleks yeni islahatlar ərəfəsində, Bakı: Elm, 2000, 257 s.

2.Hacızadə E.M. Dünya iqtisadiyyatı və Azərbaycan. Bakı: “Letterpess” 2018, 912 s.

3.Hacızadə E.M., Bağırzadə E.R. Azərbaycan iqtisadiyyatının dünyadakı reytinqi. Bakı: Elm. 2011, 128 s.

4.Klaus Şvab. Dördüncü sənaye inqilabı. Bakı: “İqtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2020, 200 s.

5.Cəfərov T.Q. Energetika - varlıqla, yoxluğun astanasında. Bakı: “Şərq-Qərb” 2015, 136 s

6.Алхасов, А.Б. Возобновляемая энергетика: М.: Книга по Требованию, 2010, 257 c.

7.Бекаев Л.С., Марченко С.В., Пинегин С.П. и другие. Мировая энергетика и переход к устойчивому развитию, Новосибирск: Наука, 2000 433 с.

8.Зеркалов Д.В. Энергетическая безопасность. Киев: Основа, 2012, 920 с.

9.Свидерская О.В. Основы энергосбережения. М.: Тетра Системс, 2016, 176 c.

11.www.president.az - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi saytı.

12.www.iea.org - Beynəlxalq Enerji Agentliyi.

13.www.hajizada.com - prof. Elşən Hacızadənin saytı.

14.http://www.petroleum-economist.com - neft iqtisadiyyatı.

217.Milli enerji sektoru: yeni reallıqlar və perspektiv görüntülər. ENECO Jurnalı. Bakı: № 1 (5) 2021. 0,9 ç.v.